Lễ cúng đầy tháng là một nghi lễ truyền thống quan trọng của người Việt, được tổ chức khi em bé tròn một tháng tuổi. Đây là dịp để gia đình tạ ơn Phật Thánh, gia tiên, các bà Mụ (những vị thần giúp việc sinh nở suôn sẻ và nặn ra hình hài em bé) và Đức Ông (vị thần che chở, bảo vệ cho em bé), đồng thời cầu mong bé lớn lên khỏe mạnh, bình an, thông minh và gặp nhiều may mắn trong cuộc sống sau này.
Ý nghĩa của lễ cúng đầy tháng
Lễ cúng đầy tháng mang nhiều ý nghĩa sâu sắc:
- Tạ ơn thần linh: Đây là lời cảm tạ chân thành của gia đình đến Phật Thánh, các bà Mụ đã "nặn" ra hình hài của bé, giúp mẹ tròn con vuông. Đồng thời cũng cảm ơn Đức Ông đã che chở, bảo vệ bé trong tháng đầu đời.
- Báo cáo và xin phép: Gia đình báo cáo với tổ tiên và thần linh về sự hiện diện của một thành viên mới, xin phép cho bé được nhập môn, hòa nhập vào gia đình, dòng họ.
- Cầu phúc cho bé: Cầu mong cho bé luôn được khỏe mạnh, hay ăn chóng lớn, ít ốm vặt, thông minh, tài giỏi và gặp nhiều may mắn trong cuộc sống.
- Đánh dấu mốc phát triển: Tròn một tháng tuổi là cột mốc quan trọng đầu tiên trong đời bé, đánh dấu sự phát triển ổn định và hòa nhập với môi trường bên ngoài bụng mẹ.
- Gắn kết gia đình: Là dịp để bà con, họ hàng, bạn bè đến chúc mừng, chia vui cùng gia đình, tăng cường tình cảm và sự gắn kết.
Các nghi thức chính trong lễ cúng đầy tháng
Lễ cúng đầy tháng thường bao gồm các nghi thức chính sau:
1. Lễ vật cúng Mụ và Đức Ông
Đây là phần quan trọng nhất của lễ cúng. Gia đình sẽ chuẩn bị hai mâm lễ:
- Mâm cúng Mụ (12 bà Mụ): Thường có 12 chén chè (chè trôi nước hoặc chè đậu xanh), 12 đĩa xôi (xôi gấc, xôi đỗ,...), 12 bộ đồ thế (quần áo, nón, hài giấy), 12 miếng trầu cánh phượng, 12 ly nước/rượu, cùng với hương, hoa, ngũ quả, bánh kẹo. Các lễ vật này được chia thành 12 phần nhỏ, tượng trưng cho 12 bà Mụ.
- Mâm cúng Đức Ông (3 Đức Ông): Thường có 3 chén chè, 3 đĩa xôi, 3 miếng trầu, 3 ly nước/rượu, cùng với một con gà luộc (tùy theo điều kiện và quan niệm gia đình), bộ tam sinh (tôm, trứng, thịt luộc), hương, hoa, ngũ quả, bánh kẹo….
Lưu ý đồ lễ chỉ là biểu pháp tùy theo điều kiện hoàn cảnh mà sắm cốt ở lòng chân thành mong mỏi.
2. Lễ cúng gia tiên
Sau khi cúng Mụ và Đức Ông, gia đình sẽ chuẩn bị mâm lễ để báo cáo và cúng gia tiên. Mâm cúng này thường đơn giản hơn, bao gồm hương, hoa, ngũ quả, trầu cau, nước và có thể có thêm xôi, chè hoặc một mâm cơm.
3. Nghi thức đặt tên và khai hoa (bắt miếng)
- Đặt tên: Gia đình sẽ chính thức công bố tên của bé. Thông thường, tên đã được chọn trước đó, nhưng nghi thức này là dịp để giới thiệu với dòng họ và thần linh.
- Khai hoa (bắt miếng): Nghi thức này do một người phụ nữ lớn tuổi, phúc hậu trong gia đình thực hiện. Bà sẽ bế bé trên tay, dùng một nhánh hoa (thường là hoa lài) chấm vào chén nước, sau đó nhẹ nhàng chạm vào miệng bé, vừa vỗ nhẹ lưng bé vừa đọc những lời chúc phúc như "Mở miệng ra cho có duyên, mở miệng ra cho có đức, mở miệng ra cho tài giỏi, mở miệng ra cho sung sướng...", hoặc tùy theo vùng miền mà có những câu chúc khác. Nghi thức này được tin là sẽ giúp bé ăn ngon, nói giỏi, lanh lợi.
4. Khách mời và bữa tiệc
Sau phần nghi lễ, gia đình thường tổ chức một bữa tiệc nhỏ để mời bà con, bạn bè đến chung vui và chúc mừng. Đây cũng là dịp để mọi người trao gửi những lời chúc tốt đẹp và quà mừng cho bé.
Lễ cúng đầy tháng không chỉ là một nghi lễ tâm linh mà còn là một nét đẹp văn hóa, thể hiện sự quan tâm, yêu thương của gia đình dành cho thành viên mới, cũng như sự kế thừa và duy trì các giá trị truyền thống tốt đẹp. Việc em bé có được cuộc sống đầu đời tốt đẹp không thể thiếu đi tình cảm của bố mẹ, các thành viên trong gia đình yêu thương, đoàn kết trong cuộc sống hàng ngày sau này.